کد مطلب:34035 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:26

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا وجود قوانين كلي در علوم و فلسفه كه از وجود ثابت‎ها كشف مي‎كند، مي‎تواند آنها را از سلطه و نظارت دائمي الهي بي‎نياز نمايد؟

ما در اين مسئله با چند قضية اساسي روبرو هستيم:
قضية يكم ـ قانون به معناي قضية كلي كه قابل تطبيق بر موارد كثيره باشد، وجود دارد، به اين معني كه ذهن انساني يا به وسيلة تتبع و استقراء لازم و كافي و يا به وسيلة انشاء تجريدي كه كلي بودن آنها نيازي به فحص و استقراء ندارد، قوانيني را كه قابل تطبيق بر مصاديق متعدد است، انتزاع مي‎كند.
قضية دوم ـ بدون قانون هيچ عملي قابل تصور نيست، يعني هريك از علوم بدون استمداد از قوانيني معين براي توضيح موضوعات و مسائل خود و اثبات آنها، امكان تحقق را ندارد.
قضية سوم ـ اينكه هر قانوني وجود يك جريان منظم ثابت را اثبات مي‎كند، يكي از قضاياي بديهي است و هرگز امكان ندارد از يك مورد جزئي مشخص كه در تحول و تبدل ناشي از حركت است [و هرگز قابل تكرار حقيقي نيست] قانوني انتزاع شود.
قضية چهارم ـ هر جريان منظمي كه در شرايط معين، پديدة معيني را بوجود مي‎آورد، كشف از ثبات در آن جريانات مي‎نمايد، وگرنه، بروز هر پديده در هرگونه شرايط بايد امكان‎پذير باشد، مثلاً امكان داشته باشد كه از بوته گل يك هواپيماي 747 به وجود بيايد و با يك مگس به پرواز درآيد!
قضية پنجم ـ بدانجهت كه در هر جرياني منظم و مكرر و مستمر، ثابتي بايد وجود داشته باشد، ممكن است چنين گمان برود كه پس نيازي به نظاره و سلطه و مشيت جارية خداوندي بر همة آن جريانات وجود ندارد. و اين همان پندار بي‎اساس است كه مغز برخي از اشخاص را به خود مشغول داشته است كه خداوند سبحان علت محدثه عالم هستي است نه علت مبقية آنها، يعني آن موجودات در بقاء و استمرار خود نيازي به خدا ندارند. پاسخ اين قضية پنجم را كه منجر به توهم مزبور گشته است، در قضية ششم كه مقصود اصلي ما از بيان قضاياي فوق است مطرح مي‎نماييم:
قضية ششم ـ بدان جهت كه همة جريانات و موجودات از هر قسم كه باشد در جهان عيني حتي براي دو لحظه پايداري ندارد. بنابراين، ثابت‎هايي را كه منشأ انتزاع قوانين علمي است نمي‎توان از جهان طبيعت كه عرصة جزئيات در حال حركت و تحول و دگرگوني است جستجو كرد، زيرا فرض ثابت در متغير، فرضي متناقض است كه وقوع تناقض را در جهان خبر مي‎دهد!
بنابراين، هيچ راهي براي توضيح و تفسير ارتباط ثابت و متغير نيست، جز اين كه بگوييم: در عالم عيني هيچ حقيقتي ثابت وجود ندارد و ثابت نحوة اراده و مشيت الهي دربارة جريان منظم و مستمر كائنات است كه بايد براي حصول پديده‎هايي معين، شرايطي معين تحقق پيدا كند. پس در حقيقت ثابت‎هايي كه متغيرات در تكون و حركت خود تابع آنها است، مشيت بالغة خداونديست و بس.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 23
آية الله محمدتقي جعفري